هرس زمستانه مرکبات

مهندس عنایت حیات‌بخش عضو هیات علمی پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری

هرس درختان از عملیات باغبانی بوده که هدف از اجرای آن تعادل  رفتار رویشی و زایشی درختان جهت رسیدن به تولید مطلوب میوه( نه خیلی زیاد و نه خیلی کم) با حداقل هزینه است.

دلایل ضرورت هرس

1- تربیت کردن درختان به فرم وشکل مطلوب

2- حذف شاخه‌های مریض و خشک شده

3- قابل نفوذ کردن تاج درخت به نور وهوا درحد متعادل

4- کاهش آفات و بیماری و در نتیجه مصرف سموم

5- جلوگیری از رقابت بین اندام‌های درخت

6- کاهش سال‌آوری

7- بهبود کیفیت میوه

8- جوان‌سازی و افزایش عمر درختان

زمان مناسب عملیات هرس :

هرس زمستانه در باغ‌هاي مركبات پس از برداشت محصول و برطرف شدن خطر یخبندان زمستان قبل از کودپاشی و شروع رشد بهاره انجام می‌شود.

انواع هرس در مرکبات

هرس فرم: هرس فرم روی نهال جوان جهت رسیدن به اهداف ذیل صورت می‌گیرد.

الف- تعیین ارتفاع تنه: نهال در ارتفاع 100-80 سانتی‌متری سربرداری می‌شود.

ب- تعیین تعداد شاخه‌های اصلی: چهار شاخه در جهت‌های مناسب گذاشته می‌شود.

ج- تعیین جهت شاخه های اصلی تشکیل دهنده چهار چوب درخت

د- کنترل رویش طولی سرشاخه‌ها



                          هرس فرم
 

هرس باردهي

درختان بارده که سالیان متمادی هرس نشدند در صورت نياز، به صورت زیر در زمستان هرس می‌شوند. به این منظور ابتدا شاخه‌های خشک و آفت زده داخل تاج درخت حذف می‌گردند. در ادامه شاخه‌هایی که در مسیر رشدی خود نبوده یا آنهایی که به صورت عمودی (نرک) رشد کردند هرس می‌شوند. سپس شاخه‌های دو درخت مجاور که به هم رسیده هرس شده تا از تداخل تاج آنها ممانعت شود. در هرس بارده باید به گونه‌ای هرس و حذف شاخه انجام پذیرد که ورود نور به درون تاج تسهیل گردد. هدف از اجرای آن تحریک درخت به ایجاد شاخه‌های تازه می‌باشد. در ارقامی که سال‌آوری دارند (پرتقال محلی) با کم کردن شاخه‌های بارده باعث تعدیل سال‌آوری می‌گردد. 

 
هرس باردهی

هرس احيا (جوان‌سازی درختان قدیمی)

این هرس روی درختان قدیمی و زمانی که تاج درخت کاملا فرسوده شده وتولید شاخه‌های ضعیف می‌کنند و از نظر اقتصادی محصول خوب نمی‌دهند و شاخه‌ها از تنه اصلی دور شدند انجام مي‌شود. با این عمل می‌توان عمر اقتصادی درخت را افزایش داد. البته با حذف سرشاخه‌ها، هرس ریشه هم برای حفظ تعادل اندام‌های هوائی و زیر زمینی لازم است.

انواع روش‌های اصلاح و احیاي باغ‌هاي قدیمی:

جوان‌سازي باغ‌هاي قدیمی

الف: سربرداری: شاخه های درخت از محل انشعاب قطع شده و محل برش با چسب پیوند پوشانده می شود. 

ب: کاهش شاخه ها: در این روش شاخه‌های فرسوده تاج درخت کم شده تا درخت به تولید شاخه‌های جوان تشویق گردد.

کاهش شاخه ها در احیای باغ های قدیمی
 

تبدیل ارقام نامرغوب و غیر اقتصادی به ارقام اقتصادی

الف: روش سرشاخه‌كاري (Top working) : این روش در زمان رشد (در شمال اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد) درخت انجام می‌گیرد و با قطع شاخه‌ها ارقام مناسب بر روی آن پیوند می‌شود.

ب: قطع از محل پایه و پیوند روی نرک‌ها: در درختان قدیمی و نامرغوب درخت از محل پیوند قطع شده و پس از رشد نرک، پیوند بر روی آن صورت می‌گیرد.

هرس احیا یا جوان سازی درختان قدیمی
 

رعایت نکات فنی و بهداشتی قبل و بعد از عملیات هرس

هرس درختان مرکبات یک مهارت فنی بوده که نیازمند رعایت نکات زیر می‌باشد.

قبل از اجرای هرس وسایلی که قرار است مورد استفاده قرار گیرد با محلول آب ژاول (وایتکس با غلظت 20%) ضد عفونی شوند تا احتمال انتقال آلودگی از طریق ادوات از بین برود.

محلی از درخت که قرار است قطع گردد تمیز نموده و در حد امکان با قارچ‌کش ضدعفونی شوند.

سعی شود از اره، قیچی و چاقوی تیز استفاده گردد. هیچ گاه از داس و تبر برای هرس استفاده نشود.

شاخه‌های بریده شده در صورت داشتن آلودگی‌های قارچی و آفت از سطح باغ جمع‌آوری و سوزانده شوند.

لوازم و ادوات هرس پس از هر بار استفاده تمیز و روغن کاری شوند.

درختان هرس شده تا چند ماه نیاز به بازدید و حذف جست‌های اضافی و نرک، آبیاری و کوددهی دارند.

                  

ابزار لازم براي هرس

براي هرس دستي از قيچي (در انواع و اندازه مختلف) اره، اره موتوري كوچك، چاقوهاي باغباني و ابزار هرس پنوماتیک (کارایی با فشار باد) استفاده مي‌شود.

مزيت اره و قيچي پنوماتيك: قابلیت هرس شاخه‌ها در بالای درخت که دور از دسترس بوده است (صرفه جویی در زمان و هزینه).

 

روابط عمومی پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری